Hoofdpiet Erik van Muiswinkel heeft in het kader van de boekenweek een essay geschreven over het grote pijnpunt rond Zwarte Piet. Op dit blog en elders heb ik al verschillende stukken geplaatst over het racistische element in het sinterklaasfeest. Mooi dat de first Piet van het land zich ook hiervoor meldt.
Hoewel ik het niet helemaal met hem eens ben, is het een zet in de goede richting. Hij erkent het probleem en vindt dat Piet minder zwart moet worden. Ik vind… nee wacht, lees eerst Van Muiswinkels stuk maar:
————————
Piet
Door: Erik van Muiswinkel
‘6 december, hartstikke koud, staat hij te lachen. De gek!’ (Toon Hermans)
Nee, Zwarte Piet is geen schoorsteenveger. Dat is wel de doorzichtigste smoes waarmee we ons van ’t ongemak met de knecht van Sinterklaas af denken te maken. Zwarte Piet is een vrolijk relikwie uit racistische tijden, dat staat wel vast. De bedenker van ons moderne Sint-sprookje, onderwijzer Jan Schenkman, zette slechts een enkele knecht neer als zakkendrager naast de bisschop. Hij bedacht dat halverwege de 19de eeuw, een tijd van vanzelfsprekend racisme waarvan donkere mensen in het 21ste-eeuwse Nederland de nare echootjes vaker opvangen dan de Belanda denkt.
Na de oorlog verscheen er bij de intocht in Amsterdam voor ’t eerst een klein legioentje Zwarte Pieten, en inmiddels is die club bij kleine kinderen het populairste onderdeel van het verhaaltje – even los van de cadeautjes waar het allemaal om draait!
Maar Zwarte Piet is aan zwarte of witte Amerikanen, Engelsen, Australiërs of Zuid-Afrikanen knap lastig uit te leggen. Ik kan het weten, want ik ben inmiddels veertien jaar Hoofdpiet op de nationale televisie, and proud of it. But, you see…
Mijn Zuid-Afrikaanse uitwissel-dochter Limpho (zestien jaar oud, een jaar studerend in Nederland, 2009) lachte zich rot toen ze tot zich liet doordringen wat dit voor idiote traditie was. Ze liet zich daarin opgewekt meeslepen in de cadeau- en gedichtenpret, de liedjes bij de schoen, de geheimzinnigdoenerij, alles wat het Sinterklaasfeest subliem maakt. En ze kreeg een koude rilling, samen m et mij, toen een toffe Hollandse huismoeder begin november op het voetbalveld tegen ons beide riep: Hé Van Muiswinkel, heb je al een Zwarte Pietje mee?’
Ik vond het altijd wel mooi dat zo’n apert politiek-incorrecte traditie, witte mensen die zich zwart schminken en een 17de-eeuws clownspak aantrekken, in Nederland juist wel kon. Hoe meer een land van zoiets gruwde, hoe dichter de pijn daar nog onder de oppervlakte lag. Logisch dat dat in Amerika niet kon, de apartheid is daar in ’t Zuiden nog maar vijftig jaar geleden van staatswege afgeschaft. In Zuid-Afrika nog veel korter geleden.
Zwarte Piet in Nederland, is zeker op televisie, al lang ‘Piet’ geworden. Hij kan ook ‘zij’ zijn, heeft geen overdreven rode lippen en glanzende oorringen meer, praat niet krom en jaagt geen angst meer aan. ‘Piet’ (Huispiet, Babypiet, Moederpiet, Pietje Verliefd, Coole Piet) is de soortnaam voor een club kinder-entertainers, vaak zelf nog kinderen, waarvan iedereen best mag zien dat ‘t geschilderde witten zijn. Alleen de kleinste kinderen geloven ‘echt’ : die denken magisch en zien wat ze willen zien. Het zijn de 9- tot en met 109-jarigen die paniek zaaien over een witte plek in de nek die iets zou ‘verraden’. De schmink zou niet het belangrijkst moeten zijn: kostuum, baret & veren maken de Piet.
Maar de grote wereld, die vroeger nooit zijn schoentje heeft mogen zetten, heeft geen geduld voor dit soort nuances. Die ziet het festijn anno 2013 met eigen ogen via Facebook en YouTube, veel meer dan vroeger. En daar zeggen ze: hoezo is die Dutch Zwarte Piet geen ‘black person’? I fit looks like a duck, walks like a duck, and quacks like a duck, it’s probably a duck.
Daar hebben ze geen idee van onze liefde voor het spel binnen het feest. Geen weet van onze verknochtheid aan de onwerkelijke figuren van de Pieten en de Sint zelf – die nepbisschop met zijn bovenmenselijke ouderdom, wijsheid en koopkracht. Het zijn lieve spannende sprookjesfiguren, waar ook Surinaamse, Antilliaanse, Marokkaanse, Afghaanse en heel soms Zuid-Afrikaanse kinderen die hier in november rondlopen, hun pret van hebben. Totdat de oorsprong van de Zwarte Knecht de kop weer opsteekt in een quasi-onschuldig geintje. Jaja. Hoeveel geintjes zijn dat vanaf half november? Een serieus onderzoek daarnaar, evenals naar het beeld dat kleine kinderen in Nederland van zwarte mensen hebben, lijkt me voor Nederland geen overbodige luxe.
Want er lijkt een groeiend aantal zwarte Nederlanders te zijn dat er de grap níet van inziet. En als ze er over beginnen worden ze zo hard aangepakt voor hun onbegrip van onze onschuldige traditie, dat ze alleen maar in hun vermoeden bevestigd worden.
Waarheen met Zwarte Piet?
Hij moet natuurlijk blijven: hij hoort bij Sinterklaas als Sancho Panza bij Don Quichote. En een feest als Sinterklaas afschaffen dat wil niemand.
Racisme, ongevoeligheid en botheid afschaffen, dat kan niemand. Maar dat moeten we op z’n minst willen.
En Piet steeds minder zwart en minder knecht maken: dat kan prima. Daar moeten we maar mee doorgaan.
Het zou de regering een voorwerp van aanhoudende zorg moeten zijn. En de regering, als het om Sint & Piet gaat, dat zijn we zelf.
————————
Het is dus duidelijk dat Van Muiswinkel het probleem erkent en voor een geleidelijke verandering – die al lichtjes is ingezet – pleit. Hoewel ikzelf meer voor een wat snellere verandering ben, vind ik het wel mooi dat hij hiermee in de openbaarheid treedt. Er zijn echter drie zaken waar ik het niet met hem eens ben.
- Zijn bagatellisering van de racistische opmerking naar het Zuid Afrikaanse meisje.
- Zijn statement dat racisme in Amerika meer onder de oppervlakte schuilt.
- Zijn opmerking dat alleen een groeiende groep zwarte Nederlanders de grap niet inziet.
Iemand die begin november ‘hé Van Muiswinkel, heb je al een Zwarte Pietje mee?’ naar hem roept als hij met een Zuid Afrikaans meisje loopt, is het probleem in een notendop. Deze openlijke vorm van racisme, direct afkomstig van de vorm waarin wij Sinterklaas vieren, kan niet duidelijker. Van Muiswinkel geeft ook wel toe dat dit niet kan en dat hier over gesproken moet worden, maar wat mij betreft is het op zich al een reden om de schmink uit het – verder prachtige – feest te halen. Het zijn nog steeds racistische tijden.
Dat heeft niks met politieke (in)correctheid te maken, of het niet tegen een geintje kunnen (en nu schuif ik over in punt 2). Het gaat erover dat er mensen denken in een multiculturele samenleving te leven en dat discriminatie niet meer bestaat. Hierdoor wordt het taboe dat hierop rust niet gezien. Zelfs expats – vaak witte buitenlanders die naar Nederland verhuizen omdat ze hier nodig zijn voor een goedbetaalde baan – voelen zich in Nederland vaak door Nederlanders buitengesloten, blijkt uit onderzoek. Uitsluiting, daar zijn we hier bovengemiddeld goed in. Waar een Nederlander tolerantie zegt, moet je altijd zelf gedogen invullen.
In Amsterdam kun je de meeste wijken wel een kleurtje geven. In Zuid wonen de witte kakkers. In Oost de Marokkanen en in Zuid-Oost veel Surinamers en Antilianen. Je ogen sluiten voor hoe dat komt, leidt tot een racistisch relikwie in een kinderfeest zien als een geintje. Het kan toch immers niet racistisch zijn als ik het zo leuk vind? want ik ben immers geen racist. Het taboe wordt zo alleen maar groter. Terwijl het de ogen ook zou kunnen openen. Maar daarvoor ligt het racisme hier – inderdaad – nog veel te ver onder de oppervlakte vrees ik. Niet zo dicht er tegenaan als in de VS.
Zeggen dat racisme in Amerika een groter probleem is, meer onder de oppervlakte ligt, is je ogen juist sluiten. Hier hebben we nog nooit een zwarte minister gehad, daar hebben ze al een zwarte President. Mij verbaast het niet. Ik zou toch niet de enige witte Nederlander zijn die hier de grap niet van inziet?
Lees ook:Sinterklaasfeest loopt geen gevaar, alleen Zwarte Piet
Lees ook:Amsterdamse Wethouder Van Es spreekt zich uit tegen Zwarte Piet
Lees ook:Lieverdje maakt op Spui plaats voor Zwarte Piet-protest
Lees ook:Antwoord op een tweet over Zwarte Piet
Lees ook:Zwarte Piet is vooral een probleem buiten Amsterdam
Ha Nicky,
Ik wil nu even uit de discussie blijven of Zwarte Piet racisme is, want daar gaat het me nu niet om. Wat ik vooral wil opmerken is dat ik je visie op het stuk van Van Muiswinkel toch echt te kort door de bocht vind.
In de eerste plaats denk ik niet dat hij de opmerking richting zijn uitwissel-dochter bagatelliseert: wanneer een koude rilling over zijn rug gaat, dan neemt hij het wel degelijk serieus, maar legt hij daarna de ‘schuld’ bij de ‘toffe’ moeder die de opmerking plaatst. In mijn, en volgens mij ook zijn ogen, geen gevolg van het feest, maar eerder te wijten aan de beperkte ontwikkeling van de moeder die grappig denkt te zijn. Door hier niet verder op in te gaan maakt hij zijn stuk niet het verhaal van de gekrenkte uitwissel-vader, maar houdt hij juist oog voor het grote geheel.
M.b.t. racisme in de VS: hij praat niet voor niets in de verleden tijd. In Nederland kon dit soort dingen altijd, zonder dat daar direct een racistische toon aan werd geven. Juist in tegenstelling tot een land als de VS, waar je voor ieder onjuist gekozen woord een rechtzaak moet vrezen. Wat is de volgende stap, woorden als ‘ kut’ op tv verbieden omdat het neerbuigend en seksistisch is?
Grappig detail vind ik ook dat hij aangeeft dat het in Zuid Afrika nog korter geleden is dat Apartheid werd afgeschaft, terwijl hij daarvoor beschrijft hoe zijn Zuid-Afrikaanse (donkere) uitwissel-dochter alleen maar kon lachen om de idiote traditie en zich er vrolijk in liet meeslepen: een subtiele sneer naar het kortzichtige maar vooral politiek correcte Amerika, maar in mijn ogen ook richting de ontwikkeling die in Nederland gaande is waarin ongelijkheid (weer)steeds grotere vormen aanneemt.
En als laatste zegt hij niet dat ‘alleen’ een groeiende groep zwarte Nederlanders er de grap niet van inziet, wat een behoorlijk nuanceverschil is. Ik lees in zijn artikel een verhaal van groeiende onrust en ongelijkheid/racisme in het algemeen, stijgende intolerantie en een oproep iets te doen tegen ongelijkheid in het algemeen, wat je niet oplost door de schmink te verwijderen van een figuur uit een traditioneel feest.
(overigens is tolereren een synoniem voor gedogen…)
Hartelijke groet,
Bart
Hoi Bart,
Dank voor je uitgebreide reactie. Ik twijfelde eerlijk gezegd ook om een reactie te geven bij zijn tekst, want ik was er oprecht blij mee verrast.
Ik kan me in zo’n beetje alles wat hij zegt vinden, alleen is zijn conclusie dan wat zacht wat mij betreft. Maar ik kan me dat vanuit zijn rol als First Piet ook voorstellen. Dat wilde ik een beetje aanscherpen.
In jouw woorden kan ik me ook goed vinden.
Ik hoop dat Van Muiswinkel meer met zijn mening naar buiten komt. Ik denk echt dat dat heel wat dom gescheld en geschreeuw zou kunnen kunnen voorkomen. Als iedereen dacht zoals hij was er natuurlijk niets aan de hand en kon alles bij hetzelfde blijven. Dan heeft het zelfs nog educatieve waarde. Maar het is nu wel duidelijk, ook volgens hem inderdaad, dat het zo rooskleurig niet zit.
Maar ook voor die geleidelijke weg – die uiteraard zal plaatsvinden – moet er nog veel gezeurpiet worden. En daarvoor schreeuw ik graag wat harder dan gebruikelijk.
Dank en groet,
Nicky
(Verschil in gevoelswaarde gedogen – tolerant/tolereren is enorm.)
Weet je wat pas racisme is, dat een import neger in ons land de dienst gaat uitmaken. Het is en blijft ONS Nederland, en als je wilt participeren dan zul je je aan moeten passen. Multi cultureel bestaat nl niet, dat heeft de history ons wel geleerd.
Wat een gezwets. Het is duidelijk dat van Muiswinkel geen enkele opleiding heeft genoten. Tientallen onwaarheden in zo’n klein stukje. En die uitwisselingsstudente lijkt me een dom intolerant hypocriet kreng. Weet je waar ik om moet lachen? Apartheid. Flikker toch een eind op. Als je het er niet mee eens bent moet je er niet aan meedoen. En zeker niet je bekompenheid en racisme aan anderen opleggen.Jouw soort mensen dient gewoon massaal zelfmoord te plegen. Verlos ons en jezelf uit ons lijden.